تأثیر شیب سطح و دمای آب بر تلفات در فلوم های آبیاری دشت سیستان

سرزمین وسیع ایران سرشار از منابع طبیعی است اما دستیابی به منابع آبی تحت تأثیر شرایط آب و هوایی و توپوگرافی در هر منطقه متفاوت خواهدبود. هدف از احداث شبکه های آبیاری فراهم آوردن امکان بهره وری حداکثر از منابع آب و خاک با ایجاد تأسیساتی است که در آن ها اصول و ضوابط فنی و اقتصادی رعایت شود و در نتیجه حداقل تلفات و حداکثر بهره برداری را به همراه داشته باشد. فلوم های آبیاری به عنوان یکی از مهمترین بخش¬های شبکه آبیاری و زهکشی نقش موثری در کاهش تلفات و بالا بردن راندمان انتقال آب به مزرعه دارند. دشت سیستان درقسمت شرقی فلات ایران و شمال استان سیستان و بلوچستان درناحیه گرم و خشک واقع شده است. حدود 95 هزار هکتار از اراضی دشت سیستان تحت پوشش شبکه آبیاری و زهکشی قرار دارند. شبکه آبیاری فرعی به صورت فلوم های پایه دار ایجاد گردیده است. از خصوصیات مهم دشت سیستان می توان به بادهای 120 روزه سیستان که سرعت وزش آن به 120 کیلومتردرساعت می رسد اشاره نمود. یکی از مهمترین مشکلات فلوم¬های پایه-دار سیستان، سرریز جریان از بدنه آنها ناشی از وزش باد می باشد. در این راستا در این تحقیق اقدام به نصب فلوم های پایه دار 5 متری تیپ 1000 در مزرعه تحقیقاتی پردیس جدید دانشگاه زابل گردید و میزان تلفات سرریز جریان ناشی از باد مورد بررسی قرار گرفت. برای این منظور متغیرهای مورد نیاز با استفاده از روش باکینگهام بدون بعد شدند. آزمایش های تحقیق با درنظرگرفتن ارتفاع آزادهای 5/7، 10، 5/12، 15، 5/17، 20 و 5/22 صورت گرفت. نتایج نشان داد با افزایش سرعت باد، ارتفاع امواج و شیب سطح آب افزایش یافته و درنتیجه میزان تلفات سرریز از بدنه نیم لوله افزایش می یابد. همچنین با افزایش سرعت باد دمای نسبی آب کاهش می یابد. با افزایش ارتفاع آزاد از تأثیر سرعت باد و دمای آب بر روی تلفات سرریز کاسته می شود. بنابراین توصیه می شود میزان ارتفاع آزاد فلوم های شبکه آبیاری دشت سیستان متناسب با سرعت باد در نظر گرفته شود.